اختلال کمبود توجه و بیش فعالی

اختلال کم توجهی-بیش فعالی یا به اختصار ADHD یک اختلال عصبی مزمن است که با مقادیر بیش از حد بی
توجهی، بیش فعالی و تکانشگري شناخته می شود. مطالعات نشان می دهد این بیماري شیوع حدود 5 درصدي در میان
کودکان دارد. همچنین حدود 5 درصد کودکان نیز مقادیر قابل توجهی از این ویژگی ها را دارند ولی مقدار آن در حدي
نیست که معیار هاي تشخیصی ADHD را به طور کامل پر کند.
پیش بینی ها در مورد شیوع واقعی ADHD در سال هاي اخیر رو به افزایش بوده است ولی به نظر می رسد این
بیماري هنوز در اکثر کشور ها به طور کامل تشخیص داده نمی شود، علی الخصوص در میان کودکان بزرگتر و دختر ها.
کودکان مبتلا به ADHD معمولا در دچار افت در زمینه تحصیلی ، سرخوردگی از سمت اطرافیان و کاهش اعتماد به
نفس می شوند. به طور کلی انتظار می رود با افزایش سن علایم آن روند کاهنده داشته باشند ولی با این حال بیماري
ADHD به طور شایعی به بزرگسالی راه پیدا می کند و زمینه ساز مشکلات جدي از قبیل مشکلات سلامت روان، عدم
توانایی تحصیل، بیکاري، اعتیاد و رو آوردن به جرم در افراد مبتلا می شود.
درمان این بیماري باعث ریشه کنی و درمان کامل آن نمی شود. با این حال تا حدود زیادي علایم آن را کاهش می دهد
و جلوي عوارض آن را می گیرد. درمان به طور معمول شامل درمان دارویی همراه با مداخلات رفتاري می شود. تشخیص
به موقع و درمان صحیح بسیار مهم است.

علایم ADHD در کودکان:

همانطور که پیش از این گفتیم ADHD با سه علامت اصلی آن یعنی حد بی توجهی، بیش فعالی و تکانشگري شناخته
می شود. این علایم تا قبل از سن 12 سالگی شروع می شوند و حتی در بعضی از کودکان خود را از 3 سالگی نشان می
دهند. شدت این علایم می تواند از خفیف تا بسیار شدید متغیر باشد.
این بیماري می تواند یکی از 3 نوع زیر باشد:
* عمدتا بی توجه
* عمدتا بیش فعال/تکانشگر
* ترکیبی: ترکیبی از علایم بی توجهی و بیش فعالی و تکانشگري وجود دارد.
در این میان دختر ها بیشتر علایم مرتبط با بی توجهی را از خود بروز می دهند و پسر ها بیشتر علایم بیش فعالی و
تکانشگري را از خود بروز می دهند . به نظر می رسد از آنجایی که از علایم مرتبط با بیش فعالی راحت تر دیده می شوند
تشخیص این بیماري در پسران بیشتر از دختران است.

1 -بی توجهی:

کودکی که الگوي علایم بی توجهی دارد معمولا با مشکلات زیر مواجه است:
* به نظر می رسد که به حرف هایتان گوش نمی دهد، حتی وقتی مستقیما با او صحبت می کنید. * در نگه داشتن تمرکز خود روي فعالیت ها و بازي ها به مشکل بر می خورد. * در انجام تکالیف مدرسه به جزئیات توجه ندارد و دچار بی دقتی می شود.
* در دنبال کردن دستورالعمل ها به مشکل می خورد و در تمام کردن تکالیف و وظایف خود به مشکل بر می خورد.
. * لوازمی که براي انجام کار هایش به آن ها نیاز دارد را گم می کند. مثل لوازم التحریر یا اسباب بازي هایش. * از انجام کار هایی مثل تکالیف مدرسه که نیاز به تمرکز دارند بیزار است و از آن ها اجتناب می کند. *

2 -بیش فعالی و تکانشگري:

کودکی که الگوي علایم بیش فعالی/تکانشگري دارد معمولا با مشکلات زیر مواجه است:
* مدام در صندلی پیچ و تاب می خورند و با دست ها و پا هاي خود بازي می کنند.
* نشستن به مدت طولانی در کلاس و یا هر جایی دیگري برایشان مشکل است.
* همیشه در حال حرکت هستند.
* در مکان ها و شرایطی که رفتارهاي پر جنب و جوش پذیرفته شده نیست شروع به دویدن و بالارفتن از وسایل می
* نمی توانند تا زمانی که نوبت به آن ها برسد صبر کنند. * زیاد حرف می زنند. * نمی توانند در سکوت بازي کنند یا کار هایشان را انجام دهند. کنند.
* مکالمه و فعالیت هاي اطرافیان را قطع می کنند.
* قبل از شنیدن سوال شروع به جواب دادن می کنند.

علایم ADHD در بزرگسالان:

در میان بزرگسالان علایم ADHD به طور پیچیده تري خود را بروز می دهند. از آن جایی که ADHD جزو بیماري
هاي رشدي دسته بندي می شود اعتقاد بیشتر متخصصان بر آن است که تمام موارد ADHD از کودکی دچار علایم می
شوند و بعضی از موارد آن به بزرگسالی راه پیدا می کنند.
علائم بیش فعالی معمولا با افزایش سن روند کاهنده به خود می گیرد ولی علائم مرتبط با بی توجهی باقی می مانند.
مطالعات در زمینه ADHD در بزرگسالان بسیار محدود است، با این حال بعضی متخصصان علایم زیر را در ارتباط با
ADHD در بزرگسالان پیشنهاد داده اند:
* بی دقتی نسبت به جزئیات دارند.
* مدام شروع به انجام فعالیت هاي جدید می کنند پیش از آن که فعالیت قبلی را به اتمام رسانده باشند.
* توانایی اولویت بندي میان کارهایشان را ندارند.
* بدون در نظر گرفتن ریسک دست به کار هاي خطرناك می زنند. * تحریک پذیر هستند و به راحتی دچار تغییر خلق می شوند. * زیاد صحبت می کنند و توانایی ساکت ماندن ندارند. * توانایی صبر کردن ندارند. * توانایی تحمل استرس را ندارند.

تفاوت ADHD با سایر ویژگی هاي خلقی در کودکان :

اکثر کودکان سالم نیز در دوره هایی از کودکی دچار علایم بی توجهی، بیش فعالی یا رفتار هاي تکانه اي می شوند.
حتی در سنین مدرسه و نوجوانی نیز ممکن است در ارتباط با کار هایی که علاقه ي چندانی به انجامشان ندارند بی توجه
باشند.
در مورد بیش فعالی نیز همین گونه است. بجه هاي کوچک تر غالبا پر انرژي تر هستند. بعضی کودکان به طور ذاتی از
همکلاسی هایشان یا خواهران و برادرانشان پر سر و صدا تر هستند. این تفاوت ها به این معنا نیست که آن ها مبتلا به
ADHD هستند.
کودکانی که در مدرسه مشکل دارند ولی در خانواده و ارتباط با دوستان مشکلی ندارند غالبا مبتلا به ADHD نیستند.
همچنین در مورد کودکانی که در خانه دچار علایم بی توجهی یا بیش فعالی هستند ولی در مدرسه و در میان دوستان
خود مشکلی ندارند نیز غالبا مبتلا به ADHD نیستند.
حتی در صورت وجود علایم در همه شرایط ممکن است کودك بیماري دیگري داشته باشد که علایم آن با ADHD
همپوشانی دارد. در زیر به ذکر نام بعضی از این مشکلات که گاهی با ADHD اشتباه گرفته می شوند می پردازیم :
* مشکلات مرتبط با سیستم شنوایی و دیداري
* اختلالات طیف اوتیسم
* برخی بیماري هاي تشنجی
* آسیب هاي مغزي
* اضطراب
* افسردگی
* اختلالات یادگیري
* اختلالات خواب
با توجه به آنچه گفته شد بهتر است در صورت بروز علایم مرتبط با ADHD براي تایید تشخیص یا رد آن در اولین
فرصت به متخصصین مربوط مراجعه کنید.

عوامل مرتبط با ADHD:

یک دلیل اصلی شناخته شده براي ADHD وجود ندارد. با این حال مطالعات نشان داده اند که ژنتیک نقش عمده اي
در ابتلا به آن بازي می کند. مثل اکثریت اختلالات مرتبط با روان، احتمالا در مورد ADHD نیز فاکتور هاي متعددي
پسران بیشتر علایم مرتبط با بیش فعالی/تکانشگري را از خود بروز می دهند. وجود دارند که اجماع آن ها باعث میزان و نحوه بروز علایم می شود. ADHD در پسران شایع تر از دختران است و
ریسک فاکتور هاي زیر احتمالا در بروز علایم ADHD نقش دارند:
* وجود پدر، مادر، خواهر یا برادر مبتلا به ADHD یا سایر اختلالات سلامت روان.
* ارتباط با سم هاي محیطی مثل سرب که در رنگ و لوله کشی ساختمان هاي قدیمی به کار رفته اند.
* سابقه ي مصرف الکل، دخانیات و برخی دارو ها توسط مادر در دوران بارداري.
* تولد نارس نوزاد

تشخیص :

تشخیص ADHD فقط زمانی مطرح می باشد که علایم اولیه آن در سن زیر 12 سالگی شروع شده باشند.
از آنجایی که تست اختصاصی قطعی براي تشخیص این بیماري وجود ندارد گذاشتن تشخیص این بیماري شامل
مجموعه اي از معاینات و جمع آوري اطلاعات از افرادي که در ارتباط با کودك هستند مثل خانواده،مربی مهد کودك یا
معلم ها و پرسشنامه ها می باشد.
قبل از تشخیص ADHD باید احتمال وجود سایر بیماري هایی که ممکن است علایم آن را تقلید کنند رد شود.
اطفال گذاشته شود. تشخیص این بیماري حتما باید توسط افراد متخصص در این رشته مثل روانپزشکان و روانشناسان متخصص در زمینه

درمان :

در حال حاضر درمان استاندارد ADHD شامل درمان دارویی، رفتاردرمانی، مشاوره و خدمات آموزشی می شود.
میزان پاسخ هر کودك به هر نوع از درمان متفاوت است و ممکن است بعد از امتحان کردن چند ترکیب مختلف درمانی
با هدف کنترل علایم ایجاد می شود. به درمان متناسب با فرزند خودتان برسید. همچنین لازم به ذکر است که درمان ADHD به صورت کامل نیست و فقط

1 -درمان دارویی:

به طور کلی درمان دارویی ADHD به دو دسته تقسیم می شود. درمان با دارو هاي محرك (Stimulant (و سایر دارو
ها.
دهنده هاي عصبی مغز می شوند و از این طریق علایم مرتبط با بی توجهی و بیش فعالی را کنترل می کنند. درمان با دارو هاي محرك شایع ترین نوع درمان دارویی ADHD می باشد. این دارو ها باعث ایجاد تعادل در انتقال
آمفتامین ها و متیل فنیدات ها (که داروي معروف ریتالین جزو این دسته می باشد) را می توان از میان دارو هاي محرك
مثال زد.
اثرشان آهسته تر از دارو هاي محرك شروع می شود ولی عوارض کمتري نسبت به دارو هاي محرك دارند. آتوموکستین و ضد افسردگی هایی از قبیل بوپروپیون جزو دسته دارو هایی غیر محرك می باشند که به طور معمول
هستند که باعث می شوند این دارو ها بهترین انتخاب براي همه کودکان نباشند. عارضه هاي قلبی مثل افزایش فشار خون و عوارض روانی مثل مانیا (شیدایی و پرهیجانی) از عوارض دارو هاي محرك
نکته قابل ذکر دیگر در مورد درمان دارویی ADHD این است که به هیچ وجه دارو ها نباید در دسترس کودك باشند.
بهتر است در یک محل دور از دسترس کودك نگهداري شود و در زمان معین خودتان آن را به کودك بدهید. در صورت
سپردن دارو به کودك جهت تحویل به معلم پرهیز کنید. تداخل زمان دارو و مدرسه شخصا دارو را به معلم یا پرستار مدرسه بدهید تا در زمان لازم آن را به کودکتان بدهد. از

2 -درمان هاي غیر دارویی:

هاي آن می پردازیم. کودکان مبتلا به ADHD از انواع مختلفی از درمان هاي غیر دارویی سود می برند که در زیر به بررسی برخی از مثال

* رفتار درمانی: به والدین و مربیان استراتژي هاي براي تغییر رفتار هاي کودك آموزش داده می شود. مثلا آموزش هاي
مرتبط با پاداش و تنبیه جهت کنترل رفتار کودك.
* تمرین توانایی هاي اجتماعی: کودکان مبتلا به ADHD معمولا در زمینه توانایی هاي اجتماعی و آداب معاشرت نقص
دارند . می توان با تمرین به آن ها نحوه صحیح برقراري ارتباط با سایر افراد جامعه مثل دوستان و خانواده را آموزش
داد.
* تمرین مهارت هاي والدگري: می تواند کمک کند تا والدین بهتر کودك خود را درك کنند و او را راهنمایی کنند.
* روان درمانی: به کودکان اجازه می دهد تا در مورد تجربه هاي منفی خود صحبت کنند و به جستجو براي روش هایی
براي کنترل احساسات خود بپردازند.
* درمان خانواده: کمک می کند تا والدین و سایر فرزندان با استرس مرتبط با زندگی کردن با فرد مبتلا به ADHD
بهتر کنار بیایند.

تغییرات سبک زندگی:

آنان کمک کند. در زیر به بررسی توصیه هایی در این مورد می پردازیم. مطالعات نشان داده اند که وجود ویژگی هایی در محیط اطراف کودکان مبتلا به ADHD می تواند به رشد و پیشرفت

* به کودك خود محبت زیادي نشان دهید: کودکان مبتلا به ADHD به علت وجود برخی ویژگی هاي رفتاري ناپسند
معمولا محبت کمتري دریافت می کنند و ارتباط دیگران با آن ها معمولا متمرکز بر جنبه ها منفی شخصیتشان می
باشد. این امر به نوبه خود ممکن است باعث احساس طرد شدن، سرخوردگی و کاهش اعتماد به نفس در کودك شود
که نه تنها مسیر پیشرفت کودك را ناهموار تر می کند بلکه باعث تشدید علایم اولیه ADHD نیز می شود.
* راه هایی براي افزایش اعتماد به نفس پیدا کنید: کودکان مبتلا به ADHD گاهی توانایی ویژه اي در زمینه هنر،
موسیقی، رقص یا هنر هاي رزمی از خود بروز می دهند. بر اساس توانایی هاي فردي کودك و علایقش فعالیت هاي
برایش انتخاب کنید و او را به انجام آن ها تشویق کنید. همه ي کودکان استعداد هاي نهفته اي دارند که منتظر کشف
شدن است. کشف نقاط قوت و تجربه ي موفقیت هاي کوچک باعث افزایش اعتماد به نفس در فرزندتان می شود.
* شرایط سخت براي فرزندتان را شناسایی کنید و از مواجه کردن کودك با آن ها بپرهیزید: کودکان مبتلا به ADHD
در مواجهه با محرك هاي فراوان مثل حضور در یک فروشگاه بزرگ با قفسه هاي رنگارنگ و یا نشستن و بی تحرکی
طولانی دچار ناراحتی می شوند. تا جاي ممکن کودکتان را از این شرایط دور نگه دارید.
* ارتباطات اجتماعی را تشویق کنید: کودکان مبتلا به ADHD غالبا توانایی هاي اجتماعی ضعیفی دارند. با خانواده
هایی که کودکان هم سن کودکتان دارند ارتباط پیدا کنید و کودکتان را تشویق کنید تا با سایر کودکان ارتباط برقرار
کند و به بازي هاي جمعی بپردازد.
* روي نظم کودك کار کنید: کودکان مبتلا ADHD معمولا در برقراري نظم دچار اختلال هستند و این بی نظمی
ها و لوازمشان را در قفسه هاي مشخص بچینند و اتاقشان را مرتب کنند.. باعث آشفتگی بیش از پیش آن ها می شود. محیطی آرام براي درس خواندن آن ها ایجاد کنید. کمک کنید تا کتاب
* زمان بندي مشخص روزانه براي آنان ایجاد کنید: کودکان مبتلا به ADHD به سختی می توانند با تغییرات تطابق
به آن پایبند بمانید. پیدا کنند. براي خواب شبانه یا میانه روز و وعده هاي غذایی آن ها زمان بندي ثابت و از پیش تعیین شده داشته باشید