اختلال طیف اوتیسم (ASD) یک اختلال عصبی و تکاملی است که بر نحوه تعامل فرد با دیگران، برقراری ارتباط، یادگیری و رفتار او تأثیر می‌گذارد. اصطلاح «طیف» به طیف وسیعی از علائم و شدت آن اشاره دارد.اختلال طیف اوتیسم شامل حالت‌هایی است که قبلاً جداگانه در نظر گرفته می شد. (اوتیسم، سندرم آسپرگر، اختلال تجزیه کننده دوران کودکی و…)
ASD قبل از ۳ سالگی شروع می شود و می تواند در طول زندگی فرد ادامه یابد، اگرچه علائم ممکن است در طول زمان بهبود یابد. برخی از کودکان علائم را در ۱۲ ماه اول زندگی نشان می‌دهند. در برخی دیگر، علائم ممکن است تا ۲۴ ماهگی یا بعد از آن ظاهر نشوند. برخی از کودکان مبتلا تا حدود ۱۸ تا ۲۴ ماهگی مهارت‌های جدیدی به دست می‌آورند و به نقاط عطف رشد می‌رسند و سپس مهارت‌های جدید را به دست نمی‌آورند یا مهارت‌هایی را که قبلا داشتند از دست می‌دهند. در حالی که هیچ درمانی برای اختلال طیف اوتیسم وجود ندارد، درمان فشرده و زودهنگام می تواند تفاوت بزرگی در زندگی بسیاری از کودکان ایجاد کند.
علائم:
مبتلایان به ASD ، علایق محدود و رفتارهای تکراری دارند و معمولا در ارتباطات و تعاملات اجتماعی به مشکل برمی‌خورند. در ادامه به نمونه‌هایی از رفتارهای رایج در مبتلایان به اوتیسم اشاره می‌کنیم. هرچند همه مبتلایان همه این رفتارها را ندارند، اما بیشتر آنها چندین مورد از رفتارهای گفته شده را خواهند داشت.توجه به این نکته ضروری است که برخی از افراد بدون ASD نیز ، ممکن است برخی از این علائم را داشته باشند.
۱-علائم در ارتباطات و تعاملات اجتماعی :
-برقراری تماس چشمی کم
-در زمان ارتباط با دیگران به نظر می‌رسد که به فردی که صحبت میکند، نگاه نمی‌کند یا به او گوش نمیدهد
-عدم به اشتراک گذاشتن علایق، احساسات، یا لذت بردن از اشیا یا فعالیت‌ها
-پاسخ ندادن یا کندی در واکنش به نام خود یا سایر درخواست‌های شفاهی دیگران
-مشکل در ادامه دادن مکالمه با دیگران
-ادامه دادن به صحبت در مورد موضوع مورد علاقه خود بدون توجه به بی‌علاقگی دیگران یا بدون دادن فرصتی برای پاسخگویی
-عدم تناسب حالات چهره و حرکات بدن با مکالمه
-داشتن لحن غیرمعمول یا صدایی که ممکن است شبیه آواز خواندن یا روبات به نظر برسد
-مشکل در درک دیدگاه دیگران یا ناتوانی در پیش‌بینی یا درک رفتارهای آنها
-مشکل در تطبیق رفتارها با موقعیت‌های اجتماعی
-مشکل در دوست‌یابی یا به اشتراک گذاشتن وسایل و اسباب‌بازی‌ها
پزشک ممکن است آزمایش‌های رشد را برای تشخیص تاخیر در مهارت‌های شناختی، زبانی و اجتماعی توصیه کند، اگر کودک:
-تا ۶ ماهگی با لبخند یا ابراز خوشحالی پاسخ نمیدهد
-تا ۹ ماهگی به نام پاسخ نمیدهد
-تا ۹ ماهگی صداها یا حالات چهره را تقلید نمی‌کند
-تا ۱۲ ماهگی بازی های تعاملی ساده را انجام نمیدهد
– تا ۱۲ ماهگی از حرکات کمی استفاده میکند یا اصلاً از آن استفاده نمی‌کند (مثلاً برای خداحافظی دست تکان نمیدهد)
-تا ۱۵ ماهگی با دیگران علایق مشترک ندارد (مثلاً شی‌ای را که دوست دارد به شما نشان می‌دهد)
-تا ۱۶ ماهگی تک کلمه نمی‌گوید
-تا ۲۴ ماهگی عبارات دو کلمه ای را نمی‌گوید
-تا۳۶ ماهگی به کودکان دیگر توجه نمی‌کند و با آنها در بازی همراه نمی‌شود
-تا۴۸ ماهگی در طول بازی تظاهر به چیز دیگری مانند معلم یا ابرقهرمان نمی‌کند
-تا ۶۰ ماهگی برای شما آواز نمی‌خواند یا نمی‌رقصد
-مهارت‌های کلامی یا مهارت های اجتماعی را در هر سنی از دست دهد
۲-علائم در رفتارها یا الگوهای رفتاری:
-اسباب بازی‌ها یا دیگر اشیاء را ردیف می کند و با تغییر نظم ناراحت می شود
-کلمات یا عبارات را بارها و بارها تکرار می کند (اکولالیا)
-هر بار با اسباب بازی ها به یک شکل بازی میکند
-روی قسمت هایی از اشیاء (مثلاً چرخ ها) متمرکز است.
-از تغییرات جزئی ناراحت می شود
-علایق وسواسی دارد
-از روال خاصی پیروی میکند
-واکنش‌های غیرعادی نسبت به صدا، بو، مزه، یا ظاهر اشیا دارد
-فعالیت هایی را انجام می دهد که می تواند به خود آسیب برساند، مانند گاز گرفتن یا ضربه زدن به سر
-درگیر بازی های تقلیدی یا ساختگی نمی‌شود
۳-سایر علائم:
-رفتار بیش فعال، تکانشی و یا بی توجهی(ADHD)
-صرع یا تشنج
-عادات غذایی غیرمعمول
-مشکلات گوارشی (به عنوان مثال یبوست)
-خلق و خوی غیرمعمول یا واکنش های احساسی
-اضطراب، استرس یا نگرانی بیش از حد
-فقدان ترس یا ترس بیشتر از حد انتظار
-اختلال خواب
افراد در طیف اوتیسم ممکن است نقاط قوت زیادی داشته باشند، از جمله:
– توانایی یادگیری مطالب باجزئیات دقیق و به خاطر سپردن اطلاعات برای مدت طولانی
– توانایی یادگیری بالا از طریق دیداری و شنیداری
– توانایی کسب مهارت عالی در ریاضیات، علوم، موسیقی یا هنر
با افزایش سن برخی از کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم ،اختلالات کمتری در رفتار نشان می‌دهند.معمولاً آنهایی که مشکلات کمتری دارند، می‌توانند زندگی عادی یا تقریباً عادی داشته باشند. با این حال، برخی که همچنان مشکل دارند ، سال‌های نوجوانی می تواند مشکلات رفتاری و عاطفی بدتری را به همراه داشته باشد.
علل:
اختلال طیف اوتیسم هیچ علت شناخته شده‌ای ندارد.هم ژنتیک و هم محیط ممکن است نقش داشته باشند.
۱-ژنتیک
به نظر می رسد چندین ژن مختلف در اختلال طیف اوتیسم نقش دارند.در برخی از کودکان، اختلال طیف اوتیسم می‌تواند با یک اختلال ژنتیکی مانند سندرم rett یا سندرم X شکننده مرتبط باشد.در سایر کودکان، تغییرات ژنتیکی (جهش) ممکن است خطر اختلال طیف اوتیسم را افزایش دهد.برخی از جهش های ژنتیکی به نظر می‌رسد ارثی هستند، در حالی که برخی دیگر خود به خود رخ می دهند.
۲-فاکتورهای محیطی:
محققان در حال حاضر در حال بررسی این موضوع هستند که آیا عواملی مانند عفونت‌های ویروسی، داروها یا عوارض دوران بارداری، یا آلاینده های هوا در ایجاد اختلال طیف اوتیسم نقش دارند یا خیر.
نکته مهم!!
هیچ ارتباطی بین واکسن و اختلال اوتیسم وجود ندارد
یکی از بزرگ‌ترین بحث‌ها در اختلال اوتیسم این است که ارتباطی بین این اختلال و واکسن‌های دوران کودکی وجود دارد یا خیر؟
ارتباط بین اوتیسم و هیچ واکسنی را مطالعات معتبر نشان نداده است.
عوامل خطر:
تعداد کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم در حال افزایش است. مشخص نیست که آیا این به دلیل تشخیص و گزارش بهتر است یا افزایش واقعی تعداد، یا هر دو!
برخی عوامل خطر ابتلا به کودک را افزایش می دهد.مانند:
۱-جنسیت:پسران حدود چهار برابر بیشتر از دختران در معرض ابتلا به اختلال طیف اوتیسم هستند.
۲-سابقه خانوادگی:خانواده هایی که یک فرزند مبتلا به اختلال طیف اوتیسم دارند، در معرض خطر بیشتری برای داشتن فرزند دیگری با این اختلال هستند.همچنین ممکن است والدین یا بستگان کودک مبتلا به اختلال طیف اوتیسم مشکلات جزئی در مهارت‌های اجتماعی یا ارتباطی خود داشته باشند یا رفتارهای خاصی از این اختلال را انجام دهند.
۳-نوزادان بسیار نارس:نوزادانی که قبل از هفته ۲۶ بارداری به دنیا می آیند ممکن است در معرض خطر بیشتری برای اختلال طیف اوتیسم باشند.
۴-سن والدین :ممکن است بین سن بالای والدین و اختلال طیف اوتیسم ارتباطی وجود داشته باشد، اما تحقیقات بیشتری نیاز است.
عوارض:
-مشکلات در مدرسه و یادگیری موفق
– مشکلات اشتغال
– ناتوانی در زندگی مستقل
– ایزوله شدن اجتماعی
– استرس درون خانواده
– قربانی شدن و مورد آزار و اذیت قرار گرفتن
پیشگیری:
هیچ راهی برای پیشگیری از اختلال طیف اوتیسم وجود ندارد، اما راه‌های درمانی وجود دارد. تشخیص زودهنگام و درمان سریع بسیار مفید است و می تواند رفتار، مهارت‌ها و رشد کلامی را بهبود بخشد.
تشخیص:
تشخیص اختلال طیف اوتیسم (ASD) می تواند دشوار باشد زیرا هیچ آزمایش پزشکی مانند آزمایش خون برای تشخیص این اختلال وجود ندارد. پزشکان برای تشخیص، به تاریخچه رشد و رفتار کودک نگاه می‌کنند.
ارزیابی رشد:
ارزیابی رشد مشاهده چگونگی رشد کودک است و اینکه آیا کودک به مهارت هایی که اکثر کودکان در سن معین به آن دست می‌یابند، می‌رسد یا خیر.(مثلا در بازی، یادگیری، صحبت کردن، رفتار)
والدین، پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها، ارائه دهندگان آموزش در دوران کودکی و سایر مراقبان می‌توانند در نظارت و ارزیابی رشد شرکت داشته باشند.
غربالگری رشد:
غربالگری رشد نگاهی دقیق تر به نحوه رشد کودک دارد.غربالگری رشد رسمی تر از نظارت بر رشد است.
هر کودک باید توسط یک متخصص اطفال یا یک ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی در دوران کودکی معاینه شود. توصیه می‌شود که همه کودکان در ویزیت‌های ۹، ۱۸، و ۲۴ یا ۳۰ ماهگی از نظر تاخیر تکاملی، و در ۱۸ و ۲۴ ماهگی از نظر اختلال طیف اوتیسم مورد ارزیابی قرار گیرند.کودکی که در معرض خطر بالای ASD باشد (مثلاً داشتن یک خواهر یا برادر یا یکی دیگر از اعضای خانواده مبتلا به ASD) غربالگری اضافی باید انجام شود.اگر کودک در ارزیابی‌ها، تفاوت‌های تکاملی در رفتار یا عملکرد خود نشان دهد، ممکن است ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی کودک را برای ارزیابی بیشتر به پزشک ارجاع دهد.
اقدامات تشخيصی تکمیلی:
معمولا یک تیم پزشکی باتجربه در تشخیص اوتیسم، ارزیابی‌های لازم را انجام خواهد داد. این تیم ممکن است شامل متخصص مغز و اعصاب کودک، متخصص تکامل کودک، روانشناس و روانپزشک کودکان و کاردرمانگر باشد.
ارزیابی تشخیصی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
-معاینات پزشکی و عصبی
-ارزیابی توانایی‌های شناختی کودک
-ارزیابی توانایی‌های زبانی کودک
-مشاهده رفتار کودک
-گفتگو با والدین در مورد رفتار و تکامل کودک
-ارزیابی مهارت‌های متناسب با سن کودک برای انجام فعالیت‌های روزانه به طور مستقل، مانند غذا خوردن و لباس پوشیدن
از آنجایی که ASD یک اختلال پیچیده است که گاهی با سایر بیماری‌ها یا اختلالات یادگیری همراهی دارد، از همین رو ارزیابی کامل کودک ممکن است شامل موارد زیر باشد:
-آزمایش خون
-تست شنوایی
نتیجه این ارزیابی‌ها ممکن است منجر به تشخیص قطعی و توصیه‌هایی برای درمان شود.
درمان:
درمان‌های فعلی برای اختلال طیف اوتیسم (ASD) به دنبال کاهش علائمی هستند که با عملکرد روزانه و کیفیت زندگی تداخل دارد. افراد مبتلا به ASD دارای نقاط قوت و ضعف منحصر به فرد هستند پس نیازهای درمانی متفاوتی دارند. درمان‌ها می‌توانند در محیط‌های آموزشی، بهداشتی، اجتماعی یا خانگی یا ترکیبی از آنها انجام شود. مهم است که ارائه دهندگان با یکدیگر و فرد مبتلا به ASD و خانواده‌اش ارتباط برقرار کنند تا اطمینان حاصل شود که اهداف و پیشرفت درمان مطابق اهداف است.
انواع درمان
انواع مختلفی از درمان وجود دارد. این درمان‌ها به طور کلی می‌توانند به دسته های زیر تقسیم شوند،برخی از درمان ها بیش از یک رویکرد را شامل می شوند:
رفتاری
رشدی
آموزشی
اجتماعی و ارتباطی
دارویی
روانشناسی
و…
-رویکردهای رفتاری:
رویکردهای رفتاری با درک آنچه قبل و بعد از رفتار اتفاق می‌افتد، بر تغییر رفتارها تمرکز می‌کنند.این رویکرد به طور گسترده ای در بین مربیان و متخصصان مراقبت های بهداشتی پذیرفته شده و در بسیاری از مدارس و کلینیک‌های درمانی استفاده می شود. یک درمان رفتاری برای ASD، آنالیز رفتار کاربردی (ABA) نامیده می‌شود. ABA رفتارهای مطلوب را تشویق میکند و از رفتارهای نامطلوب برای بهبود مهارت‌های مختلف جلوگیری میکند.
-رویکرد رشدی:
رویکرد رشدی بر بهبود مهارت‌های خاص، مانند مهارت‌های کلامی یا مهارت‌های فیزیکی، یا طیف وسیع‌تری از توانایی‌های رشدی به هم پیوسته تمرکز دارند. رویکردهای رشدی اغلب با رویکردهای رفتاری ترکیب می شوند. رایج ترین درمان رشدی برای افراد مبتلا به ASD، گفتار درمانی است. گفتار و زبان درمانی به بهبود درک و استفاده فرد از گفتار و زبان کمک می کند.
-رویکردهای آموزشی:
درمان‌های آموزشی در محیط کلاس درس داده می‌شود.
-رویکردهای روابط اجتماعی:
درمان‌های روابط اجتماعی بر بهبود مهارت‌های اجتماعی و ایجاد پیوندهای عاطفی تمرکز دارند. برخی از رویکردهای اجتماعی-روابطی شامل والدین یا مربیان و همسالان است.
-رویکردهای دارویی:
هیچ دارویی برای درمان علائم اصلی ASD وجود ندارد. برخی از داروها علائم همراه را درمان می‌کنند. برای مثال، دارو ممکن است به درمان سطوح بالای انرژی، ناتوانی در تمرکز، یا رفتار آسیب‌رسان به خود، مانند ضربه زدن به سر یا گاز گرفتن دست کمک کند.دارو همچنین می‌تواند به مدیریت شرایط روانی مانند اضطراب یا افسردگی، یا مشکلات طبی مانند تشنج، مشکلات خواب و مشکلات گوارشی کمک کند.
-رویکردهای روانشناسی:
رویکردهای روانشناسی می‌تواند به افراد مبتلا به ASD کمک کند تا با اضطراب، افسردگی و سایر مشکلات سلامت روان کنار بیایند.درمان شناختی رفتاری (CBT) یک رویکرد روانشناختی است که بر یادگیری ارتباطات بین افکار، احساسات و رفتارها تمرکز دارد
-درمان‌های مکمل:
برخی از افراد و والدین از درمان‌هایی استفاده می‌کنند که در هیچ یک از دسته‌ها قرار نمی‌گیرد.این درمان ها به عنوان درمان‌های مکمل و جایگزین شناخته می شوند.می‌تواند شامل: رژیم های غذایی خاص، مکمل های گیاهی، مراقبت‌های کایروپراکتیک، حیوان درمانی، هنر درمانی، تمرکز حواس یا درمان‌های آرامش بخش باشد.شواهد معتبر زیادی برای اثربخشی درمان‌های مکمل وجود ندارد.خانواده ها باید همیشه قبل از شروع یک درمان مکمل و جایگزین با پزشک خود صحبت کنند
برای والدین:
تربیت کودک مبتلا به اختلال طیف اوتیسم می‌تواند از نظر جسمی و عاطفی خسته کننده باشد.پیشنهادات زیر ممکن است کمک کننده باشد:
۱-تیمی از متخصصان مورد اعتماد پیدا کنید.
۲-سوابق بازدیدها را با ارائه دهندگان خدمات درمان نگهداری کنید. فرزند شما ممکن است ملاقات‌ها، ارزیابی‌ها و جلساتی با بسیاری از افراد داشته باشد. برای کمک به تصمیم گیری در مورد گزینه های درمان و نظارت بر پیشرفت، یک پوشه سازمان یافته از این جلسات و گزارش ها را نگه دارید.
۳-با این اختلال آشنا شوید. افسانه‌ها و باورهای غلط زیادی در مورد اختلال طیف اوتیسم وجود دارد. یادگیری حقیقت می تواند به شما در درک بهتر فرزندتان و تلاش های او برای برقراری ارتباط کمک کند.
۴-برای خود و سایر اعضای خانواده وقت بگذارید. مراقبت از کودک مبتلا به اختلال طیف اوتیسم می تواند بر روابط شخصی شما و خانواده شما فشار وارد کند. برای جلوگیری از فرسودگی، زمانی را به استراحت، ورزش یا لذت بردن از فعالیت های مورد علاقه خود اختصاص دهید.
۵-به دنبال دیگر خانواده‌هایی که کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم دارند، باشید. سایر خانواده هایی که با چالش های اختلال طیف اوتیسم دست و پنجه نرم می‌کنند ممکن است توصیه های مفیدی داشته باشند.